۩۩۩ تزکیه و تعلیم از دیدگاه اهل سنّت ۩۩۩
کَمَا أَرْسَلْنَا فِیکُمْ رَسُولاً مِنْکُمْ یَتْلُو عَلَیْکُمْ آیَاتِنَا وَیُزَکِّیکُمْ وَیُعَلِّمُکُمْ الْکِتَابَ وَ ....۩۩۩ تزکیه و تعلیم از دیدگاه اهل سنّت ۩۩۩
کَمَا أَرْسَلْنَا فِیکُمْ رَسُولاً مِنْکُمْ یَتْلُو عَلَیْکُمْ آیَاتِنَا وَیُزَکِّیکُمْ وَیُعَلِّمُکُمْ الْکِتَابَ وَ ....حکم ازدواج مسیار
حکم ازدواج مسیار
ازدواج مسیار ازدواجی است که در سال‌های اخیر میان
اهل سنت به ویژه کشورهای عربی و خاورمیانه شایع
شده است.
علما ی اهل سنت به بحث و بررسی این درباره پرداخته و از
زوایای مختلف آن را برسی نموده‌اند و عده‌ای قائل به
جواز و مشروعیت آن شده و گروهی آن را نامشروع
دانسته‌اند وگروهی نیز در این باره توقف نموده اند.
تعریف لغوی مسیار
درباره ریشه لغوی کلمه مسیار نظریاتی مطرح شده است.
برخی می گویند: «مسیار ریشه لغوی ندارد. بلکه
کلمة عامیانه‌ای است که در سرزمین نجد در عربستان
سعودی به معنای دیدار روزانه (الزیارة النهاریة) به
کار می‌رود.
ولی برخی دیگرمی گویند: مسیار از سیر، حرکت و
عبور گرفته شده و اصطلاح عامیانه‌ای است برای
موردی که مرد در یکی از شهرهای مسیر گردش و
ترددش برای تجارت یا کسب علم با خانمی ازدواج
می‌کند که در زمان تحصیل یا تجارت نزد زوجه باشد.
وبرخی نیز چنین گقته اند: «مسیار کلمه‌ای عربی است
که به لهجه اهل بادیه باز می‌گردد و منظور از آن رفتن
به سوی خانم و خوشحال نمودن وی می‌باشد» .
تعریف اصطلاحی ازدواج مسیار
شیخ عبدالله بن منیع عضو هیئت کبار العلمای سعودی
و قاضی مکه درباره تعریف ازدواج مسیار چنین
می‌نویسد: «مسیار ازدواجی است که همه ارکان و
شرایط ازدواج در آن وجود دارد. این ازدواج با ایجاب
و قبول و با شرایط معروف یعنی رضایت طرفین،
ولایت، شهادت وکفائت صورت می‌گیرد و در آن
مهریه مورد توافق وجود دارد و برای صحت آن باید
موانع ازدواج وجود نداشته باشد. بعد از انعقاد عقد
تمامی حقوق مترتب بر عقد زوجیت از جهت نسل،
ارث، عده، طلاق و مباح بودن رابطة نزدیکی،
سکونت و نفقه ثابت می‌شود؛ اما زوجین توافق
می‌کنند که زوجه حق نفقه و مبیت(همخوابگی) ندارد
و شوهر اختیار دارد هر وقت بخواهد به دیدار همسر
خود بیاید».
نگفته نماند که ازدواج مسیار را زنانی که مشکل مادی،
مسکن و نفقه ندارند؛ ولی به دلیل بیوه بودن ویا هر
دلیلی دیگرکسی با آنان ازدواج نمی‌کند، این زنان از
حق نفقه، مسکن و مبیت صرف نظر می‌کنند و شوهر
مختار است هر وقت میسر شد با وی ملاقات کند و
این ازدواج تمام شرایط و ارکان عقد نکاح شرعی از
قبیل گواه، تعیین مهر و ثبوت نسب را دارد. در این
ازدواج زوجین توافق می‌کنند که زن در خانه والدین
خود بماند و تقاضای مسکن، نفقه و حق قسم از شوهر
ننماید. غالباً این ازدواج از جانب مردی است که
فقیر بوده یا ازدواج مجدد سبب مشکلات با همسر
اول می‌شود. این عقد علناً با حضور گواهان با رضایت
کامل زوجین و حضور ولیّ زن و کلماتی که بر دوام
نکاح دلالت داردانجام می‌شود.
پیشینه مسیار
برخی بر این اند که ازدواج مسیار را پدیده‌ای جدید ی
است که ابتدا در منطقه تمیم عربستان سعودی ظهور
پیدا کرد و سپس در سایر مناطق و کشورها گسترش
یافته است و کسی که فکر اولیه این ازدواج را مطرح
نمود فهد الغنیم بوده است.
اما عده‌ای دیگر روش ازدواج مسیار را دارای سابقه
تاریخی دانسته و در این زمینه به برخی از متون فقهی
استناد نموده‌اند. از جمله ابن قدامه در مغنی آورده:
«مردی که در ازدواج با زنی شرط نماید در هر هفته
یک شب نزد وی باشد یا در ازدواج دیگری شرط
کند که در هر ماه 5 یا 10 درهم به زوجه نفقه بدهد
یا شرط نماید روزهای مشخصی از ماه به ملاقات وی
رود» .
مورد دیگری که به آن استناد شده، ازدواج نهاریات و
لیلیات است (یعنی ازدواج روزانه یا شبانه) «فقهای
قدیمی نوعی ازدواج به نام نهاریات و لیلیات ذکر
کرده‌اند، بدین صورت: «مرد با زنی ازدواج می‌کند
که شب در خارج از منزل کار می‌کند و روز نزد
شوهر می‌رود یا روز کار می‌کند و شب به منزل نزد
شوهر می‌رود».
ناگفته نماند که درباره جایز و ناجایز بودن (ازدواج
نهاریات و لیلیات) نیزعلمای اهل سنت اختلاف نظر
دارند بعضی قایل به جواز و بعضی نیز آنها را ناجایز
می دانند.
تفاوت مسیار با سایرازدواجها
تفاوت ازدواج مسیار با ازدواج شرعی دائم در این است
که در مسیار شرط اسقاط حق نفقه و سکونت زوجه
وجود دارد.
وازدواج عرفی همان ازدواج شرعی دائم است؛ با این تفاوت
که آن را ثبت نمی‌کنند.
وفرق ازدواج مسیار و ازدواج موقت در این است که
در ازدواج موقت مدت ازدواج باید تعیین شود و عدم
تعیین مهر در عقد موجب بطلان آن می‌شود، ولی در
ازدواج مسیار مدت تعیین نمی‌شود و به صورت عقد
دائم منعقد می‌گردد و عدم تعیین مهردرعقد موجب
بطلان نمی شود بعد از عقد هم می شود تعیین کرد.
پایان ازدواج مسیار با طلاق است،در حالی که پایان
ازدواج موقت با انقضای مدت یا بذل صورت می‌گیرد.
حدنصاب در ازدواج مسیار همانند ازدواج دائم چهار زن
می‌باشد، ولی در ازدواج موقت حدنصاب مطرح نیست.
ناگفته نماند که ازدواج موقت از دیدگاه اهل سنت باطل است.
دیدگاه علمای اهل تسنن
در مورد حکم ازدواج مسیار بین علمای معاصر اهل سنت
اختلاف نظر وجود دارد، برخی آن را جایز،برخی حرام
و برخی قائل به توقف شده‌اند.
دکتر قرضاوی می‌نویسد: «من از مروجین ازدواج مسیار
نیستم و خطبة عقدی که برای ازدواج مسیار باشد
نمی‌خوانم. این ازدواج مباح است با کراهت، یعنی حلالی
است که مستحب نیست و بیم آن می‌رود که به دنبال چنین
ازدواجی خسارت و ضررهایی باشد».
شیخ عبدالله عضو هیأت کبار علمای سعودی نیز بیان
می‌کند: من نظر به منع ازدواج مسیار ندارم، هرچند
کراهت دارد و آن را موجب اهانت به زن و کرامت زن
می‌دانم.
لکن حق با زن است و راضی شده و از حق خود گذشته است.
برخی نیز به جواز و صحت ازدواج مسیار تصریح نموده و
اشاره‌ای به کراهت آن ننموده‌اند.
یا کراهت آن را وابسته به شرایط و اوضاع و احوال دانسته‌اند.
ادله جواز
طرفداران این نظریه به ادلة ذیل استناد نموده‌اند:
( 1 ) ارکان و شرایط ازدواج دائمی شرعی صحیح را
دارا می‌باشد؛ زیرا دارای ایجاب و قبول، شرایط معروف
ازدواج یعنی رضای طرفین، ولایت، شهادت، کفایت و
مهر توافقی در آن وجود دارد. برای صحت این ازدواج
باید موانع شرعی منتفی شود .
( 2 ) در سنت آمده سوده رضی الله عنها از همسران
رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم روز خود را به
عایشه صدیقه رضی الله عنها بخشید. وجه استدلال این
است که بخشش سهم توسط سوده رضی الله عنها به
عایشه رضی الله عنها و پذیرش پیامبر صلی الله علیه
وآله وسلم دلالت می‌کند بر اینکه زوجه می‌تواند حقی
را که شارع برایش قرار داده، مانند نفقه و مبیت ساقط
کند.
وهمانگونه که در قرآن آمده که زن می تواند مهریه خود را برای
شوهرش ببخشد.
( 3 ) در این نوع ازدواج مصالح زیادی وجود دارد. این
ازدواج غریزة فطری را پاسخ داده و از فحشا جلوگیری
می‌کند و در مواردی زن فرزنددار می‌شود و بدون شک
از تعداد زنان بی‌شوهر می‌کاهد.
( 4 ) از آن جا که انواع مشابه این ازدواج مانند ازدواج
نهاریات و لیلیات در فقه وجود دارد،پس ازدواج مسیار
هم درست است.
گرچه قبلا بیان نمودیم که علمای اهل سنت در باره
ازدواجهای (نهاریات و لیلیات)اختلاف نظر دارند.
( 6 ) در حدیث صحیح بخاری آمده که حق دار ترین
شرایطی که باید اجرا وعملی شودشرایطی است که شما
با آنها شرمگاها را برای خودتان حلال نموده اید .
لذا در زمان نکاح هر یک اززوجین می توانند شرایطی
را قرار دهند بشرطیکه مخالف شرع نباشد و شرط تنزل
از حق همانند (نفقه ،سکنی و مبیت) خلاف شرع نیست.
( 7 ) رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: شرایط
مسلمانها همه اعتبار دارد مگر شرطی که حلالی را حرام
ویا حرامی را حلال نماید.
درشرایط ازدواج مسیار نه هیچ حلالی حرام و نه هیچ حرامی
حلال نشده است.
